आपुलकीचा अंत

सुहृदांबरोबर हवाहवासा वाटणारा प्रवास कामानिमित्त झाला की 'अपरिहार्य' सदरात जातो नाही? असाच एक ढकलाढकली करुन शेवटी 'अपरिहार्य' झालेला प्रवास माझ्यावर कोसळला. मी सवयीने प्रवासकर्त्या संगीताला फोन लावला,

'अग संगीता, मला दहा दिवसात San Hose ला जावं लागणार आहे. तिकिटं बघतेस का? '

संगीताचं उत्तर 'तू आपल्या TRTS मध्ये टाक ना.'
'काय?'
'Travel Request Tracking System ग, मग मी processing सुरु करते. फॉर्म पाठवते तो भरुन अप्रुवल घे. You are cutting too short OK?'
मला माझा पहिला प्रवास आठवला. माझ्या बॉस नं मला सांगितलं
'There is an SOS situation out there. तू हँडल करु शकशील. उद्या VISA, Fly the day after. तिकिटाचं मी बघतो. दोन दिवसांनी मी बारा तास पलिकडे असणा-या जागी computerसमोर! बॉस चा फोन, 'बरोबर पोचलीस ना बयो? खायचं रहायचं ठीक आहे ना?' आणि आता हे!
तसं हेही अपरिहार्यच आहे. नीश असणारी कंपनी आता चांगलीच जगङ्वाळ झाली आहे. ही लिखापढी त्या वाढत्या पसा-यात आवश्यकच आहे हे मलाही पटतं पण खटकतं हे ही खरंच!
आमची पुणेरी संस्कृती जपण्याची जबाबदारी पुण्याच्या दुकानदारांवर आहे हे तर सर्वांना माहीत आहे.
नंबर घातलेल्या, झिजुन चाललेल्या लाकडी फळ्यांच्या दरवाजांच्या धुळकट दुकानात बसलेले साठे आणि कंपनी तुम्हाला हव्या त्या घाटाचा ड्बा, तेलपोळीचा पत्रा आणि कवड्या पुरवणार,
दुधाच्या दुकानातले शारंगपाणी 'वहिनी तुम्हाला गाडी चालवता आलीच पाहीजे' असं दटावणार, आणि चितळे दूध संपलं असलं तर कात्रजच प्रकृतीला चांगलं असं प्रतिपादन करणार,
घरी सामान पोच करायला आलेला 'प्रपंच'चा क्षीरसागर (धाकली पाती) आजोबांसाठी गुलकंद आणणार, यादीत नसला तरी. आणि अर्धा तास 'शेअरबाजारा'वर गप्पा मारणार,
भाजीवाल्या बाई 'काय ताई ब-याच दिसांनी? परवा तुमची लई सय आली बगा. येकदम ताजं शॅलड आणलं होतं पन तुमचा पत्याच नाय!' असा ड्वायल्वाग मारणार.
पुष्करणी भेळेच्या दुकानात काळे मातीचे रांजण पाण्याला असणार आणि साडेसातची कामगार सभा ऐकायची सक्ती पण!

पण पण पण

या सर्वांवर धावा बोलत आहेत ही नवीन येणारी दुकानं - रिलायन्स फ्रेश आणि बिग बजार आणि सुभिक्षा. सुभिक्षा! दमड्या टिच्चुन वस्तु विकत घ्यायच्या दुकानाचं नाव सुभिक्षा! मला उगाचचं खांद्याला चौपदरी झोळी अडकवुन " ॐ भवती ..." केल्यासारखं वाटेल!
मला माहित आहे तुम्ही म्हणताय, बाई जरा पॅरानॉईड आहे. कुठे रिलायन्स आणि कुठे मंडई, पण रिटेल शॉप्स नी 'मॉम ऍंड पॉप' स्टोअर्सना झोपवलं हे अमेरिकेतलं सत्य आहे हे तुम्ही जाणता. एकदा price wars आणि game of volume सुरु झाले की हे अटळ आहे. अत्ताच, रिलायन्स मधल्या भाज्यांचे दर कमी, वजन चोख आणि माल रसरशीत आहे.
माझाही जीव रमतो या दुकानात, खोटं कशाला बोलु? निवडीला वाव, वातानुकुलन आणि थोडं मिरवणं मलाही भावतं पण तिथल्या भावशुन्य डोळ्यांच्या, भाषेचा गंध नसलेल्या विक्रेत्या पोरी मला परक्या वाटतात. 'चवळी कुठे आहे?' हे इंग्रजीत विचारावं लागतं च्यामारी! शॉपिंगला येणा-या बायांची कार्टी, शॉपींग कार्ट ढकलताना माझ्या घोट्यांचा नेम धरतात आणि त्या भवान्या 'नो बेटा' करत अंगावरुन निघुन जातात. डब्बल च्यामारी! आणि या सगळ्यात पुणेरी संस्कृतीवर संक्रांत येते ती वेगळीच!
हीच प्रगती आहे, हीच उंचावणारी जीवनप्रत आहे आणि मला ती हवीहवीशी आहे. मान्य, सगळं मान्य! पण माझ्या मनाला सागरगोटे, लंगडा बाळकृष्ण, अन्नपुर्णा हे पण हवय! म्हणुन तर माझं धुवट मन ठसठसतं,

पुढे पुढे जाताना,
ही मनात कसली खंत?
गुलबकावलीच्या रानी
होतो आपुलकीचा अंत!