भरजरी

पुण्याच्या सेनापती बापट रस्त्यानं नजिकच्या काळात कात टाकली आहे. चतुश्रुंगी जवळ निर्माण होत असलेल्या संगणकीय संकुलात टोलेजंग इमारती उभ्या रहात आहेत. त्या इमारती नव्या नव्या भरजरी दुकानांनी झगमगु लागल्या आहेत. आघाडीची व्यापारी संकुले, रेस्तरॉं आणि पुण्यातले सगळ्यात मोठे क्रॉसवर्ड - पुस्तके विकत घेण्याचा अनुभव भरजरी करणारी दुकानांची साखळी. अमेरिकन धर्तीवर, पुस्तके चाळायला, वाटल्यास जेठा मारुन वाचायला वाव देणारी. त्या मुळे त्या दुकानाला भेट देणे 'मष्ट' झाले.
दुकान प्रशस्त होते पण एकंदर 'मझा' नव्हता येत. एकतर जागा भरायची म्हणुन लांबलांब मांडलेले शेल्फ्स. ते शेल्फ्स भरायचे म्हणुन ठेवलेल्या एकाच पुस्तकाच्या पाच पाच प्रती. पुस्तकंही सगळी फॅशनेबल आणि अधिक खपाची. आणि कवितांच्या पुस्तकांचा दीड खण. आणि त्या खणातली निम्मी पुस्तकं जीएंच्या भाषेत संक्रातीच्या भेटकार्डावर लायकीच्या कवितांची. हे मी इंग्रजी पुस्तकांबद्दल सांगते आहे हं मराठी पुस्तकांची आशाच नव्हती. तर अशी नाक मुरडत मी त्या पुस्तकांच्या सुगंधी गर्दीत भटकत होते. ही सुगंधी - तथाकथित बुद्धीजीवी - जमात तशी मजेशीर. पण त्याबाबत आपणही त्या जमातीत मोडतो किंवा मोडता मोडता 'वाचतो' अशी मला दाट आणि घाबरवणारी शंका आहे. तर अपेक्षेप्रमाणे मराठी फडताळात खांडेकरांचं एक, पुलंची दोन, वपुंची साडेचार, ख-यांची सहा आणि पाककृतींची पंधरा पुस्तकं दिलेल्या जागेत अंग चोरत उभी होती. या पुस्तकांवर फिरत असताना त्यातल्या एकावर नजर अडखळली. पुस्तक उचलुन बघितलं....
आणि मी अचानक बसलेल्या आश्चर्याच्या धक्क्याने स्तब्ध झाले. ते पुस्तक दुसरे तिसरे कुठले नसुन, नाथमाधवांच्या स्वराज्यमालेपैकी एक होते! ह्या भांगेत तुळस कुठुन बरे उगवली? .. सुज्ञ वाचकांनी ओळखलं असेलच की अशा प्रसंगी काळाची पानं फडफडत मागे जाणं अपरिहार्य आहे.
गोरेगावच्या दत्ताच्या देवळातली लायब्ररी ही अठरापगड वस्तीच्या वेशीवरची एक मराठमोळी ओऍसिस होती. वाचकांनी मोठ्या उदारतेने दान केलेल्या पुस्तकांवर चालणारी. तिथे मला नाथमाधवांची स्वराजमाला वाचायला मिळाली. शिवचरित्रातले (सबुर! कोणते शिवचरित्र असे विचारलेत तर हरितात्यांची शिक्षा अमलात आणली जाइल!) रोमहर्षक प्रसंग घेउन त्याभोवती रचलेले कल्पनिक कथनक., स्वराज्यासाठी प्राण वेचायला तयार असणा-या तडफदार परंतु अबला नायिका, त्याच्यावर येणारी संकटं, नायिकेच्या बटव्यातल्या प्रकाश देणा-या, प्रसंगी समोरच्याला हतबल करणार-या मुळ्या, अहाहा - माझ्या स्मृतीत ती पुस्तके सुवर्णक्षरांनी नोंदवली आहेत! त्या पुस्तकांच्या भरजरी सरंजामशाही भाषेची मजा काही और होती. पंचवीस वर्षांपुर्वीही सहजासहजी न मिळणारी पुस्तकं इथं नव्या आवृत्तीत पाहुन मला आश्चर्य वाटलं तर त्यात नवल ते काय? आणि लोकहो त्या पुस्तकाखातर, मी आत्तापर्यंत क्रॉसवर्डला मुरडलेली सर्व नाकं रिवाईंड केली आणि मनातल्या मनात म्हटले की आमच्या हातात असते तर या दुकानाच्या मालकाला गळ्यातला कंठा बहाल केला असता!

Comments

Anonymous said…
Good one Manjiri!
A perfect example of "Paradigm Shift"!
I also came across such experiences in past but can't say it in a lucid way as you have done it.

Keep it up!
8:59 PM
Raina said…
Manjiri,

Thanks a zillion for the correction. Thanks to you- I have corrected the Sharadotsav.

Tula thanks mhanayla mhanun ale- ani tujhya blog warche navin posts wachle. Mastach. Wapunchi 4.5 pustake he wachun manapasun hasle.. :-)
10:19 AM
Manjiri said…
Thanks Neeraj, Raina!
10:26 AM
सर्किट said…
फ़ार छान लिहीलंय तुम्ही. :-) जमल्यास कधी तुम्हाला मिळालेल्या त्या पुस्तकातला तुमचा आवडता एखादा उतारा इथेही लिहा.. आम्हालाही वाचायला आवडेल. पण व.पुं.ची साडेचार पुस्तकं म्हणजे काय ते काही कळलं नाही बुवा?
3:29 PM
Post a Comment

Popular posts from this blog

पुस्तकांच्या आठवणी

रात्रंदिन वाचनाचा ध्यास असण्याच्या आणि तेवढा वेळ असण्याच्या काळात, मिळेल तिथुन, आणि मिळेल तशी पुस्तके वाचुन काढली. त्या वाचनवेडात पार बुडुन गेले ते आता बाहेर यायचं काही लक्षण नाही. या प्रवासात पुस्तके ही साथीदार होती. आमच्या घरात कुठलेही कपाट उघडले की दृष्टीस पडायचे ते पुस्तकांचे मनोरे. अशा सगळ्या साहित्यसहवासात, काही पुस्तकांनी माझ्या मनात आपले स्थान बनवले. ध्यानात घ्या या आठवणी 'पुस्तक' या वस्तुच्या आहेत. त्यातल्या साहित्याचा त्यात भाग आहेच पण ती पुस्तके, केवळ वस्तु म्हणुनही मला भावली, लक्षात राहिली. तर वाचनावर मनापासुन प्रेम असलं तरी वाचनाचा एक प्रकार तसा नावडताच. तो म्हणजे पाठ्यपुस्तकं. त्यांच्यावर प्रेम करणं अवघडच! आवडती पुस्तकं सुद्धा 'रॅपिड रीडींग' ला आली तर 'संदर्भासहित स्पष्ट'पणे नावडती होतात! एवढं असुन एक पुस्तक मला खुप आवडलं होतं. मला तिसरीत असलेलं इतिहासाचं पुस्तक. मला आठवतं त्याप्रमाणे त्या पुस्तकाचं नाव 'थोरांची चरित्रे' असं होतं (चु.भु. द्या. घ्या.) मोठं सुरेख पुस्तक होतं ते! मस्टर रंगाच्या मॅट मुखपृष्टावर, स्वातंत्र लढ्यातील नेत्यांची प
Read more

हाक

'व्यवस्थापकीय' पदवी मिळवुन व्यावसायिक जगात वावरणा-यांची एक जमात असते. म्हणजे 'एम बी ए' माणसं हो! ते एक विशिष्ठ परिभाषा वापरतात आणि ती सतत बदलतात. काही दिवसापुर्वी 'Facilitatorअसेल तर आता तो 'Enabler' झालेला असतो. तर अश्या मंडळींची तुमच्याशी बोलण्याची ढब असते. प्रत्येक वाक्यच्या सुरवातीला ते तुम्हाला संबोधतात. 'मंजिरी Let us first aim for the low lying fruit मंजिरी,and then we can see what is the common synergy मंजिरी' जणु काही संभाषणात इतक्यांदा हाक मारली नाही तर तो किंवा मी माझं नाव विसरुन जाउ अशी त्याला भिती वाटत असावी! ही हाक, संबोधन मोठी मजेशीर गोष्ट आहे. कोणी, कोणत्या नावाने किंवा नाव न घेता हाक मारली अश्या गोष्टी काय काय सुचवुन जातात नाही? मग ते `अहो! ऐकलं का?' असो, नटसम्राटांचं `सरकार' असो की नातीनं आजोबांना बोलावलेलं `ए विनायक आबा' असो. प्रत्येकाची वेगळी खुमारी. तशी बाळाची पहिली ट्यॅंह्यॅं - ही सुद्धा हाकच नाही का, 'अरे कोणी आहे का इकडे?' पासुन 'मला भुक लागलीय आणि तुम्ही लक्ष पण देत नाही!' सगळी बाळं आपल्या आईला आपल
Read more

वर्गीकरण

जगात दोन प्रकारची माणसे असतात, एक, ज्यांना सतत थंडी वाजते आणि दुस-या ज्या बर्फ़ात स्लीवलेस ब्लाउज घालुन विहरतात! जगात दोन प्रकारची माणसे असतात, एक ज्यांना पु.ल. आवडतात, आणि दुसरे ज्यांना वाचता येत नाही! जगात दोन प्रकारची माणसे असतात, एक ज्यांना नाचता येतं आणि दुसरे जे विसर्जन- वरातीच्या पुढे हात वर करुन अंगविक्षेप करतात! जगात तीन प्रकारची पण माणसे असतात, एक ज्यांना मोजता येतं आणि दुसरे ज्यांना मोजता येत नाही! जगात दोन प्रकारची माणसे असतात, एक जी 'बोअर' करतात, आणि दुसरी जी 'बोअर' होतात! तुम्ही?
Read more